Lịch Sử Các Lệnh Cấm Bitcoin Tại Một Số Quốc Gia Và Tác Động Của Chúng

Bitcoin, với bản chất phi tập trung và không chịu sự kiểm soát của chính phủ, đã gây ra nhiều phản ứng trái chiều trên toàn cầu. Trong khi một số quốc gia như El Salvador chấp nhận Bitcoin làm tiền tệ hợp pháp, nhiều quốc gia khác đã áp đặt lệnh cấm hoặc hạn chế nghiêm ngặt vì lo ngại về rửa tiền, trốn thuế, tài trợ khủng bố, hoặc mất kiểm soát dòng vốn. Lịch sử các lệnh cấm Bitcoin không chỉ phản ánh thái độ của chính phủ mà còn cho thấy tác động của chúng đến giá cả, hoạt động khai thác, và sự chấp nhận tiền mã hóa. Bài viết này sẽ điểm qua các lệnh cấm đáng chú ý tại một số quốc gia và phân tích hậu quả của chúng.

1. Trung Quốc

Lịch sử lệnh cấm

2013: Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) ban hành thông báo đầu tiên cấm các tổ chức tài chính xử lý giao dịch Bitcoin, gọi nó là “hàng hóa ảo” không phải tiền tệ hợp pháp. Đây là lệnh cấm chính thức đầu tiên trên thế giới.
2017: Trung Quốc cấm các sàn giao dịch tiền mã hóa và Initial Coin Offerings (ICO), khiến hơn 80 sàn phải đóng cửa hoặc chuyển ra nước ngoài.
2021: Lệnh cấm toàn diện được ban hành, cấm cả khai thác (mining) và giao dịch Bitcoin. Chính phủ yêu cầu ngừng mọi hoạt động liên quan, dẫn đến việc các thợ đào lớn di cư sang Mỹ, Kazakhstan, và Canada.

Tác động

Giá Bitcoin:
- 2013: Giá giảm từ 1.200 USD xuống 800 USD trong vài tuần, nhưng nhanh chóng phục hồi về 1.000 USD.
- 2017: Giá giảm từ 4.700 USD xuống 3.200 USD, nhưng tăng trở lại 19.000 USD vào cuối năm.
- 2021: Giá giảm gần 10% từ 45.000 USD xuống 40.000 USD ngay sau thông báo, nhưng phục hồi lên 60.000 USD trong vài tháng.
Khai thác: Trước 2021, Trung Quốc chiếm 65-75% hashrate toàn cầu. Sau lệnh cấm, hashrate giảm mạnh (khoảng 50% trong tháng 6/2021), nhưng các thợ đào ngầm vẫn hoạt động, giữ khoảng 55% hashrate đến 2024 (theo X post từ @ThuanCapital).
Hệ quả: Lệnh cấm không triệt để ngăn chặn Bitcoin tại Trung Quốc; người dùng chuyển sang giao dịch P2P hoặc qua stablecoin như Tether (USDT), cho thấy sự bất lực trong việc kiểm soát hoàn toàn tài sản phi tập trung.

2. Ấn Độ

Lịch sử lệnh cấm

2018: Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) cấm các ngân hàng giao dịch với các công ty tiền mã hóa, khiến nhiều sàn phải ngừng hoạt động.
2020: Tòa án Tối cao Ấn Độ đảo ngược lệnh cấm, tuyên bố nó vi hiến, mở đường cho sự bùng nổ tiền mã hóa.
2021-2022: Chính phủ đề xuất dự luật cấm tiền mã hóa tư nhân, nhưng đến 2025 vẫn chưa thông qua, thay vào đó áp dụng thuế 30% trên lợi nhuận tiền mã hóa và 1% TDS (thuế khấu trừ tại nguồn).

Tác động

Giá Bitcoin: Lệnh cấm 2018 gây giảm giá cục bộ tại Ấn Độ (premium tăng do thiếu thanh khoản), nhưng không ảnh hưởng lớn đến giá toàn cầu (BTC dao động quanh 6.000-8.000 USD).
Thị trường: Sau khi dỡ bỏ lệnh cấm năm 2020, Ấn Độ trở thành một trong những thị trường tiền mã hóa phát triển nhanh nhất, với khối lượng giao dịch P2P tăng vọt (ước tính 4-5% dân số sở hữu tiền mã hóa, theo Triple-A, 2023).
Hệ quả: Lệnh cấm ban đầu đẩy hoạt động tiền mã hóa vào “chợ đen”, nhưng việc dỡ bỏ và quy định thuế đã hợp pháp hóa và tăng cường sự tham gia của nhà đầu tư nhỏ lẻ.

3. Algeria

Lịch sử lệnh cấm

2017: Chính phủ Algeria ban hành lệnh cấm hoàn toàn việc mua, bán, sử dụng, và sở hữu Bitcoin cùng các tiền mã hóa khác, viện dẫn nguy cơ rửa tiền và bất ổn tài chính.

Tác động

Giá Bitcoin: Không có tác động đáng kể đến giá toàn cầu do quy mô kinh tế nhỏ của Algeria (BTC ở mức 13.000-19.000 USD cuối 2017).
Thị trường nội địa: Hoạt động Bitcoin chuyển sang ngầm, với giao dịch P2P tăng nhẹ qua các nền tảng như LocalBitcoins.
Hệ quả: Lệnh cấm không ngăn được sự quan tâm đến Bitcoin; người dân tiếp tục giao dịch qua VPN và sàn quốc tế, nhưng quy mô nhỏ khiến tác động hạn chế.

4. Bolivia

Lịch sử lệnh cấm

2014: Ngân hàng Trung ương Bolivia (BCB) cấm Bitcoin và tất cả tiền mã hóa, gọi chúng là “trò lừa đảo kim tự tháp” và cấm sử dụng bất kỳ loại tiền nào không do nhà nước phát hành.

Tác động

Giá Bitcoin: Không ảnh hưởng đáng kể do Bolivia là thị trường nhỏ (BTC khoảng 600-800 USD năm 2014).
Thị trường: Người dùng chuyển sang giao dịch ngầm hoặc qua các nước láng giềng như Peru, nhưng hoạt động rất hạn chế.
Hệ quả: Lệnh cấm hiệu quả trong việc hạn chế chấp nhận chính thức, nhưng không ngăn được một nhóm nhỏ người dùng công nghệ cao tiếp cận Bitcoin.

5. Morocco

Lịch sử lệnh cấm

2017: Ngân hàng Trung ương Morocco (Bank Al-Maghrib) cấm giao dịch tiền mã hóa, viện dẫn vi phạm quy định ngoại hối.
2023: Chính phủ bắt đầu soạn thảo luật điều chỉnh tiền mã hóa, cho thấy ý định chuyển từ cấm sang quản lý.

Tác động

Giá Bitcoin: Không tác động lớn đến giá toàn cầu (BTC khoảng 13.000 USD năm 2017).
Thị trường: Trước khi nới lỏng, Morocco là thị trường P2P phát triển nhanh ở Bắc Phi, với khối lượng giao dịch đạt 6 triệu USD năm 2021 (theo Chainalysis).
Hệ quả: Lệnh cấm ban đầu không ngăn được sự phát triển ngầm; việc chuyển sang quy định cho thấy sự thừa nhận tiềm năng của Bitcoin.

6. Bangladesh

Lịch sử lệnh cấm

2014: Ngân hàng Bangladesh cảnh báo chống lại Bitcoin, coi giao dịch là vi phạm Luật Kiểm soát Ngoại hối 1947 và Luật Phòng chống Rửa tiền 2012.
2017: Ban hành thông báo chính thức cấm tiền mã hóa, đe dọa phạt tiền và tù giam.

Tác động

Giá Bitcoin: Không ảnh hưởng lớn đến giá toàn cầu (BTC khoảng 1.000 USD năm 2014, 4.000 USD năm 2017).
Thị trường: Giao dịch P2P vẫn tồn tại, với ước tính 2,43% dân số sở hữu tiền mã hóa (Triple-A, 2023).
Hệ quả: Lệnh cấm không hiệu quả trong việc triệt tiêu Bitcoin; người dùng sử dụng VPN và sàn quốc tế để tiếp tục giao dịch.

7. Ai Cập

Lịch sử lệnh cấm

2018: Ngân hàng Trung ương Ai Cập (CBE) cấm các ngân hàng xử lý giao dịch tiền mã hóa. Một số học giả Hồi giáo tuyên bố Bitcoin là “haram” (cấm theo luật Hồi giáo) do tính đầu cơ.
2021: Chính phủ tái khẳng định lệnh cấm, nhấn mạnh rủi ro tài chính.

Tác động

Giá Bitcoin: Không tác động lớn đến giá toàn cầu (BTC khoảng 6.000-8.000 USD năm 2018).
Thị trường: Giao dịch P2P tăng, với 2,95% dân số sở hữu tiền mã hóa (Triple-A, 2023).
Hệ quả: Lệnh cấm không ngăn được sự quan tâm; người dùng tìm cách giao dịch qua kênh phi chính thức.

8. Tác động chung và xu hướng

Giá Bitcoin: Các lệnh cấm thường gây giảm giá ngắn hạn (5-20%), nhưng thị trường toàn cầu thường phục hồi nhờ tính phi tập trung và nhu cầu từ các khu vực khác (Mỹ, châu Âu).
Khai thác: Lệnh cấm mining (như Trung Quốc 2021) làm hashrate toàn cầu giảm tạm thời, nhưng thợ đào nhanh chóng di cư, phân phối lại sức mạnh tính toán.
Chấp nhận: Các lệnh cấm đẩy hoạt động Bitcoin vào “chợ đen”, nhưng không triệt tiêu được do bản chất phi tập trung. Nhiều quốc gia (như Morocco, Ấn Độ) dần chuyển từ cấm sang quy định.
Kinh tế vĩ mô: Các quốc gia lo ngại vốn chảy ra ngoài (capital flight) thường thất bại trong việc kiểm soát hoàn toàn, vì người dùng sử dụng VPN, stablecoin, hoặc sàn quốc tế.

Kết luận

Lịch sử các lệnh cấm Bitcoin tại Trung Quốc, Ấn Độ, Algeria, Bolivia, Morocco, Bangladesh, và Ai Cập cho thấy một mô hình chung: các chính phủ thường viện dẫn bảo vệ tài chính và chống tội phạm để biện minh, nhưng hiệu quả thực tế rất hạn chế. Giá Bitcoin có thể giảm ngắn hạn sau lệnh cấm, nhưng xu hướng dài hạn vẫn tăng nhờ sự chấp nhận toàn cầu và tính bất khả xâm phạm của blockchain. Các lệnh cấm thường dẫn đến sự dịch chuyển hoạt động sang ngầm hoặc quốc tế, minh chứng rằng Bitcoin – với triết lý “không cần trung gian” – khó bị kiểm soát hoàn toàn. Trong tương lai, xu hướng chuyển từ cấm đoán sang quy định (như Ấn Độ, Morocco) có thể định hình cách các quốc gia tương tác với Bitcoin và tiền mã hóa.

Xem thêm: